、奥斯曼土耳其语、近代土耳其语以及现代土耳其语。土耳其语历史上一度使用阿拉伯字母拼写，由于阿拉伯文在元音表示方面存在“先天性缺陷”，土耳其国父穆斯塔法·凯末尔·阿塔图尔克（Mustafa
Kemal
Atatürk）宣布实行文字改革，将阿拉伯字母转为拉丁字母。文字改革只是土耳其语言改革的一个方面，土耳其语词汇也进行了“清洗”，剔除掉一些阿拉伯语、波斯语以及印欧语借词，取而代之的是土耳其语古词、方言词及新造词。
2.字母和发音
![[YENİ]土耳其语简明语法](http://s8.sinaimg.cn/bmiddle/001vyjyUgy6QFQnoPdR97&690 "[YENİ]土耳其语简明语法")
2.1.元音和谐
元音和谐是土耳其语以及其他所有突厥语都遵循的语音规则。土耳其语的元音和谐包括前后元音和谐以及圆唇非圆唇元音和谐。所谓和谐就是指一个词内或者与词相关的词缀内含有同一类型的元音。元音分类如下：
前后元音
前元音：e, i, ö, ü
后元音：a, ı, o, u
圆唇非圆唇元音
圆唇元音：o, ö, u, ü
非圆唇元音：a, e, ı, i
例词
前元音：çiçek花，dilbilgisi语言学，öğrenci学生，sözlük词典
后元音：konuşma讲话，yalnız只有，başka另外的，yaprak叶子
圆唇非圆唇元音和谐只出现在含有u, ü的词中。另外，o, ö只出现在单词的第一音节且词尾中没有含o, ö的变体。
不过土耳其语元音和谐有诸多不和谐的地方。比如：anne妈妈，elma苹果，kardeş兄弟姐妹，hangi哪个等等。
2.2. 辅音音变
土耳其语词末带有如下辅音的词后面接元音开头的词尾时会发生音变。不过，如果词本身是单音节则不发生音变。
k变ğ：köpek-köpeğim我的狗
nk变ng：renk-rengimiz我们的色彩
p变b：kitap-kitabın你的书
t变d：öğüt-öğüdüm 我的忠告
ç变c：ağaç-ağacın 树的
无变化：üç三-üçüncü第三，ok箭-okumuz我们的箭，ip线-ipim我的线，et肉-eti他的肉。
有些外来语以及个别土耳其语词不遵守上述语音规则。
3.名词
土耳其语名词有数、格、领属性人称和谓语性人称等的语法范畴。
3.1. 名词的数
根据元音和谐在词干上加-lar/-ler。例如：
ayakkabı鞋子-ayakkabılar
kız女孩-kızlar
yumurta鸡蛋-yumurtalar
torun孙子-torunlar
erkek男人-erkekler
dil语言-diller
ülke国家-ülkeler
öğrenci学生-öğrenciler
3.2. 名词的格
土耳其语有主格、属格、向格、宾格、位格和从格共六个格。格词尾如下：
主格
零
属格
-ın/-in/-un/-ün（辅音后）-nın/-nin/-nun/-nün（元音后）
向格
-a/-e（辅音后）-ya/-ye（元音后）
宾格
-ı/-i/-u/-ü（辅音后）-nı/-ni/-nu/-nü（元音后）
位格
-ta/-te（清辅音后）-da/-de（浊辅音及元音后）
从格
-tan/-ten（清辅音后）-dan/-den（浊辅音及元音后）
变格示例
arzu希望：arzu, arzunun, arzuya, arzunu, arzuda, arzudan
dudak唇：dudak, dudağın, dudağa, dudağı, dudakta, dudaktan
dergi杂志：dergi, derginin, dergiye, dergini, dergide, dergiden
ev家：ev, evin, eve, evni, evde, evden
需要注意的是如果名词有第三人称领属性词尾-(s)i，则向格词尾要变成-na/-ne，位格变成-nda/-nde，从格变成-ndan/-nden。例如：annesi他的妈妈-annesine/annesinde/annesinden，elması他的苹果-elmasına/elmasında/elmasından，cebi他的口袋（cep+-i=cebi）-cebine/cebinde/cebinden。
格词尾正字里有一点很特别，如果名词是人名、地名、机构名、书名等专有名词时，添加词尾时需要在前面插入符号'。例如：Türkiye'nin
başkenti Ankara'da（在土耳其的首都安卡拉），Türkçenin Etimoloji Sözlüğü'nün
yazarı（《土耳其语词源词典》的作者），Abdullah Gül'ün oğlu（阿卜杜拉·居尔的儿子），TDK'nun
tanımı（土耳其语言学会的定义）
用例
Türkçe'nin abecesi 29 harften oluşur.
土耳其语字母表由29个字母组成。（Türkçe土耳其语+-nin属格，harf字母+-ten从格，harf是阿拉伯语借词，添加格词尾时较特殊）
Herkes bu yakışıklı delikanlıya çok acımış.
所有人都十分心疼这位帅小伙。（delikanlı小伙子+-ya向格）
Çocuklar açık meydanda oynuyor.
孩子们在露天广场上玩耍。（meydan广场+-da位格）
Bak o herife, gene kızı aldatmaya kalkıyor.
瞧那家伙，他又要骗女孩了。（kız女孩+-ı宾格）
3.3. 领属性人称
领属性人称表达“某某的……”之意。词尾如下：
词干以元音结尾者
1sg
-m
2sg
-n
3sg
-sı/-si/-su/-sü
1pl
-mız/-miz/-muz/-müz
2pl
-nız/-niz/-nuz/-nüz
3pl
-ları/-leri
词干以辅音结尾者
1sg
-ım/-im/-um/-üm
2sg
-ın/-in/-un/-ün
3sg
-ı/-i/-u/-ü
1pl
-ımız/-imiz/-umuz/-ümüz
2pl
-ınız/-iniz/-unuz/-ünüz
3pl
-ları/-leri
变化示例
arkadaş朋友：arkadaşım我的朋友,
arkadaşın你的朋友，arkadaşı他的朋友，arkadaşımız我们的朋友，arkadaşınız你们的朋友，arkadaşları他们的朋友
ordu军队：ordum我的军队，ordun你的军队，ordusu他的军队，ordumuz我们的军队，ordunuz你们的军队，orduları
因为有了这个词尾，前面不一定要加人称代词属格。比如：arkadaşım=benim arkadaşım，kolun=senin
kolun（你的胳膊）。
上面提到的三种词尾可以同时出现在一个名词后面，顺序是：名词+复数词尾+领属性词尾+格词尾。例如：gözlerimde=göz眼睛+-ler复数+-im我的+-de位格“在我的眼睛里”。
3.4. 谓语性人称
谓语性人称表示“某某是……”。词尾如下：
词干以元音结尾者
1sg
-yım/-yim/-yum/-yüm
2sg
-sın/-sin/-sun/-sün
3sg
-dır/-dir/-dur/-dür
1pl
-yız/-yiz/-yuz/-yüz
2pl
-sınız/-siniz/-sunuz/-sünüz
3pl
-dırlar/-dirler/-durlar/-dürler
词干以辅音结尾者
1sg
-ım/-im/-um/-üm
2sg
-sın/-sin/-sun/-sün
3sg
-dır/-dir/-dur/-dür（浊辅音）-tır/-tir/-tur/-tür（清辅音）
1pl
-ız/-iz/-uz/-üz
2pl
-sınız/-siniz/-sunuz/-sünüz
3pl
-dırlar/-dirler/-durlar/-dürler（浊辅音）-tırlar/-tirler/-turlar/-türler（清辅音）
变化示例
öğrenci学生
Ben öğrenciyim.我是学生。
Sen öğrencisin.你是学生。
O öğrencidir.他是学生。
Biz öğrenciyiz.我们是学生。
Siz öğrencisiniz.你们是学生。
Onlar öğrencidirler.他们是学生。
由于已经加了表示人称的词尾，使用时前面的人称代词可以省略。
4. 形容词
土耳其语形容词不与名词的数、格保持一致。修饰名词时置于被修饰语之前。比如：
zengin adam富人，yakışıklı delikanlı帅哥，güzel kız美女，kalabalık
şehir拥挤的城市
作为表语时放在句末，可以加谓语性词尾也可不加。例如：
Bugün hava çok güzel. 今天天气很好。
Bu oda küçüktür.这间房小。
形容词有一种扩展式，加强语感。比如：
beyaz白色—bembeyaz雪白色
geniş宽—gepgeniş广阔
iri大—ipiri巨大
突厥语表示“稍微……”，“比较……”意义的词尾-arak在土耳其语里已经失去了相关功能，仅出现在个别词里。比如：incerek比较细/比较薄，küçürek比较小，alçarak比较矮，acırak比较苦，ufarak比较细小）。表示比较的意义只需要在形容词前面加daha。例如：
daha güzel，daha yüksek高一点的，daha küçük
比较级通过“（名词从格）+daha+形容词”的形式表示。例如：
Bu adam daha ihtiyardır.
这个人年纪较大。
Hangi yemek daha tatlı？
哪种食物更好吃一些？
Televizyon radyodan daha faydalıdır.
电视比广播更有利。
Dil kılıçtan keskin.
舌头比刀快。
最高级在形容词前加en即可。例如：
en güzel，en yüksek，en küçük
最高级
Türkiye'nin en yakişikli 10 erkeği 土耳其10个最帅男人
dünyanın en güçlü 10 ordusu 世界10支最强军队
5. 代词
土耳其语代词有人称代词、指示代词、疑问代词等。
5.1. 人称代词
土耳其语人称代词变格如下：
第一人称ben“我”，biz“我们”
主格
ben
biz
属格
benim
bizim
向格
bana
bize
宾格
beni
bizi
位格
bende
bizde
从格
benden
bizden
第二人称sen“你”，siz“你们”
主格
sen
siz
属格
senin
sizin
向格
sana
size
宾格
seni
sizi
位格
sende
sizde
从格
senden
sizden
第三人称o“他，她，它”，onlar“他们，她们，它们”
主格
o
onlar
属格
onun
onların
向格
ona
onlara
宾格
onu
onları
位格
onda
onlarda
从格
ondan
onlardan
除了上述变格形式外，人称代词还有一个与后置词ile（和……）结合的形式：
benimle和我，bizimle和我们，seninle和你，sizinle和你们，onunla和他，onlarla和他们
5.2. 指示代词
指示代词有bu这个（近指），şu这个（中指），o那个（远指）。变格形式如下：
主格
bu
şu
o
属格
bunun
şunun
onun
向格
buna
şuna
ona
宾格
bunu
şunu
onu
位格
bunda
şunda
onda
从格
bundan
şundan
ondan
5.3. 疑问代词
疑问代词有kim谁，ne什么等。变格形式如下：
主格
kim
ne
属格
kimin
neyin
向格
kime
neye
宾格
kimi
neyi
位格
kimde
nede
从格
kimden
neden
6. 数词
基数词（1-10）：bir, iki, üç, dört, beş, altı, yedi, sekiz, dokuz,
on
序数词（1st-10th）：birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı,
yedinci, sekizinci, dokuzıncı, onuncu
20 yirmi, 30 otuz, 40 kırk, 50 elli, 60 altmış, 70 yetmiş, 80
seksen, 90 doksan, 100 yüz, 1000 bin, 10000 on bin
7.动词
土耳其语动词虽然变化繁多但是总体上比较规则，没有难记的语音变化。动词原形（词典形）以-mak/-mek结尾。例如：söylemek说/唱，düşünmek思考，çevirmek翻译，uyanmak醒来，unutmak忘记，açmak打开。去掉词尾后留下的部分就是词干。
7.1. 动词的人称
土耳其与动词根据时态不同有两套人称词尾。
第一套
单数
复数
第一人称
-(y)ım/-(y)im/-(y)um/-(y)üm
-(y)ız/-(y)iz/-(y)uz/-(y)üz
第二人称
-sın/-sin/-sun/-sün
-sınız/-siniz/-sunuz/-sünüz
第三人称
零
-lar/-ler
第二套
单数
复数
第一人称
-m
-k
第二人称
-n
-nız/-niz/-nuz/-nüz
第三人称
零
-lar/-ler
7.2. 时态
土耳其语的时态有现在时、宽广现在时、长久现在时、过去时、主观过去时、现在过去时、将来时、未完成过去时、不定未完成过去时、长久过去时、第一久远过去时、第二久远过去时、目的过去时。以下仅列举部分时态。
1）现在时：词干+-ıyor/-iyor/-uyor/-üyor+第一套
变位示例：
oku-（读）：okuyorum, okuyorsun, okuyor, okuyoruz, okuyorsunuz,
okuyorlar
否定式：词干+-mı/-mi/-mu/-mü+第一套
oku-：okumuyorum, okumuyorsun, okumuyor, okumuyoruz, okumuyorsunuz,
okumuyorlar
用例
Bana soğuk muamele ediyorsunuz. Beni artık hiç sevmiyorsunuz.
你们一直对我很冷漠。你们经不再喜欢我了。
Orta yaşlı, başı örtülü bir kadın yanımda oturuyor.
一个戴着头巾的中年妇女坐在我的身旁。
Mangalda kül bırakmıyor; ama bir işi becermiyor.
他牛皮哄哄，但什么事也干不了。
2）宽广现在时：词干+-r/-ır/-ir/-ur/-ür/-ar/-er+第一套
变位示例：
başla-（开始）：başlarım, başlarsın, başlar, başlarız, başlarsınız,
başlarlar
否定式：词干+-ma/-maz+第一套
başla-：başlamam, başlamazsun, başlamaz, başlamayız, başlamazsınız,
başlamazlar
多数辅音结尾的动词加-ır/-ir/-ur/-ür，部分动词如：almak拿到，bilmak知道，bulmak找到，denmak说，durmak站立，gelmek来，görmek看见，kalmak留下，olmak是，ölmek死，sanmak认为，varmak到达，vermek给，vurmak打，yenmek吃光等，这些动词的现在将来时加-ar/-er。
用例
Bazı kimselere para batar, sarf edecek yer ararlar.
有些人有钱就任性，总寻思着如何花掉。
Bazısı yardım eder bazısı da aldırmaz, beş parmak bir değil, her
rastgeldiğinden bir şey beklersen aldanırsın.
有的人热心相助，有的人漠然置之，五根手指有长短，你要指望人人都一样那可就要失望了。
Fikrimi söylerim, sen de bir kere gönlüne danış, canın isterse
alırız.
我谈谈我的看 法，你也再好好想想，如果你真的愿意，我们就买了它。
3）过去时：词干+-dı/-di/-du/-dü（浊辅音及元音）+-tı/-ti/-tu/-tü+第二套
变位示例：
konuş-（说）：konuştum, konuştun, konuştu, konuştuk, konuştunuz,
konuştular
否定式：词干+-ma/-me+过去时词尾+第二套
konuş-：konuşmadım, konuşmadın, konuşmadı, konuşmadık, konuşmadınız,
konuşmadılar
用例
Korku ve şaşkınlık içinde olmakla birlikte bu düşüncelere dalmaktan
kendimi alamadım.
我虽然又惊又怕，但还是禁不住产生了这些想法。
Burunları bile kanamadan ganimete kavuştular.
他们毫发无损，大获全胜。
Araba onarılıncaya kadar akşamı bulduk.
我们忙了一整天，才把车修好。
4）主观过去时：词干+-mış/-miş/-muş/-müş+第一套
变位示例：
çevir-（翻译）：çevirmişim, çevirmişsin, çevirmiş, çevirmişiz,
çevirmişsiniz, çevirmişler
否定式：词干+-ma/-me+主观过去时词尾+第一套
çevir-：çevirmemişim, çevirmemişsin, çevirmemiş, çevirmemişiz,
çevirmemişsiniz, çevirmemişler
用例
Ben dalgayı çoktan çakallamışım.
这个小把戏我早就识破了。
Böyle yaşınızla yine genç farfara adamlar gibi kavga çıkarmaktan
ihtiraz etmemişsiniz.
你们都这么大岁数了，还和那些不知天高地厚的毛头小子一样，惹是生非。
O günden sonra haydutlar bir daha eve girme gözü pekliğini
gösterememişler.
从那天起，这些强盗再也没有胆量进那所房子。
5）将来时：词干+-(y)acak/-(y)ecek+第一套
变位示例：
gel-（来）：geleceğim. geleceksin, gelecek(tir), geleceğiz,
geleceksiniz, gelecekler(dir)
否定式：词干+-ma/-me+将来时词尾+第一套
gel-：gelmeyeceğim, gelmeyeceksin, gelmeyecek(tir), gelmeyeceğiz,
gelmeyeceksiniz, gelmeyecekler(dir)
用例
Son günlerin gazetelerinden birkaç özetliyeceğim.
我把最近报纸上的几条新闻简要地说一说。
Bu yavaş yürüyüşünle okula yetişemeyeceksin.
你走得这么慢是赶不到学校的。
Sansürler bu filmi muhakkak makaslayacaklardır.
审查委员会肯定要剪辑这部影片。
